Stikstofsoap

– Bijgewerkt op 8 December 2023 –

Van de stikstofsoap heb ik de aflevering die ging over Schiphol in eerste instantie aan mij voorbij laten gaan. Het is onzin, maar je kunt niet aan alle onzin tijd besteden. Een interessante column van Rosanne Hertzberger bracht mij op andere gedachten.

Hoofdboodschap van de column is -in mijn woorden- dat het misschien niet zo verstandig is je erg druk te maken om de luxeproblemen van de postzegel Nederland. Weliswaar verjaag je daarmee activiteiten uit Nederland, maar die vinden vervolgens ergens anders plaats. Aan basisproblemen als de uitstoot van CO₂ of van stikstof heb je dan nog steeds niets gedaan. Zonde van de tijd en de energie dus. Rosanne zegt het zo:

“Maar hoe ver kom je met die lokale benadering? Dit land wordt hartstikke schoongeveegd, maar industrieën verhuizen en vliegtuigen kunnen ook elders landen. In Boekarest, Moskou, Dubai, of in een andere achtertuin met net zulke leuke visjes, maar iets minder oplettende, mondige en kapitaalkrachtige bewoners.”

NRC, 11-12-2021, Opinie & debat, pagina 2

Daar ben ik het hartgrondig mee eens en dat is dus precies mijn probleem met framing van luchtvaart als de Grote Boze Wolf. Voor je het weet leidt die framing tot maatregelen en beleid die niet zijn gebaseerd op feiten en analyse, maar op beeldvorming en emotie. Zulk beleid is niet handig. Het veroorzaakt vaak grote schade, weten we inmiddels uit diverse dossiers, en levert weinig tot niets op.

Wel is het een beetje jammer dat ook Rosanne verder gewoon meedoet met die framing:

“Een Boeing 747 tankt 190.000 liter kerosine, vier badkuipen per passagier berekende Jelmer Mommers van De Correspondent, en stoot de CO₂ over de hele wereld uit.”

Idem

Dat badkuipenbeeld is niet berekend door Jelmer, maar zonder controle door hem van Twitter geplukt. Helaas is ook dit onzin, zie mijn berichtje ‘De Correspondent draaft door’. Ik vertrouwde de berichtgeving van de Correspondent tot dan toe overigens ook altijd, dus ik kan wel begrijpen dat het klakkeloos is overgenomen. Volgende keer beter.

Dat ligt wat anders voor het andere frame dat Rosanne aanhaalt:

‘Bij de berekening wordt alleen de stikstofuitstoot tot 1.000 meter boven de grond meegenomen, dat is maar 20 procent van het totaal. De rest slaat natuurlijk ook ergens neer, maar daarboven is het van iedereen en dus van niemand.’

Idem

Dat komt van EenVandaag en die had het weer van een actievoerder. Controle was daarom verstandig geweest, want om te beginnen klopt die 20 procent al niet. Het is, zie de toelichting onder deze post, minder dan 9 procent. Maar veel belangrijker is dat die overige ruim 90 procent juist niet alsnog ergens neerslaat.

In de wereld buiten Nederland wordt de NO_x -uitstoot van luchtvaart in kaart gebracht niet zozeer omdat het neerslaat, maar vooral omdat het een klimaateffect heeft. Het reageert met andere gassen in de atmosfeer.

NO_x breekt methaan af, gunstig, want dat is een zeer sterk broeikasgas, en daarbij wordt ozon gevormd. Dat is dan weer ongunstig voor het klimaat, want ook ozon is een broeikasgas. Al helpt dat misschien wel weer om het ozongat (weet u nog, van de spuitbussen?) klein te houden. De wereld is ingewikkeld.

Maar goed, laten we die 20 procent even vasthouden. Rosanne zegt daarover:

‘Die 20 procent komt terecht in uiterst belangrijke en kwetsbare Natura2000-gebieden rondom Schiphol, zoals de duinen van Kennemerland waar het barst van de gepensioneerde welgestelde bewoners die zich opwinden over de lokale natuur.’

Idem

Maar hoe groot of misschien wel overheersend is die bijdrage van de luchtvaart dan? En hoe effectief is het dus om luchtvaart te kortwieken? Het antwoord op die vraag staat in het rapport over luchtvaart van het Adviescollege Stikstofproblematiek (ASP):

Voor het natuurgebied dat Rosanne met name noemt, Kennemerland, gaat het dus om een bijdrage door luchtvaart van zegge en schrijve 0,4 procent. Al hef je heel Schiphol op, dan maakt het dus nog geen klap uit. Het Adviescollege Stikstofproblematiek komt tot dezelfde conclusie:

‘‘Het Adviescollege heeft het gedachte-experiment gedaan van een zeer grote interventie in de huidige luchtvaartsector in Nederland en komt tot de conclusie dat een halvering of decimering van het aantal starts en landingen op de luchthavens leidt tot een vermindering van maximaal 5 mol N/ha/jaar in de nabijheid van de luchthavens.

 (…)

De effectiviteit van een dergelijke reductiemaatregel is voor de stikstofproblematiek niet groot genoeg, en heeft wel grote gevolgen voor de luchtvaartsector. Bovendien leidt dit mogelijk tot verplaatsing van de problematiek, aangezien reizigers dan naar andere luchthavens in de nabijheid van Nederland reizen (per auto) en daarmee meer NO_x-emissies veroorzaken.’

ASP, pagina 23

Klaar, zou je denken. Een goede feitelijke analyse met een duidelijke uitkomst. Zelfs decimering levert niets op. Geld en tijd kunnen beter worden besteed aan activiteiten en maatregelen die wel zoden aan de dijk zetten. Maar dan maakt het adviescollege een bizarre draai:

‘Een toename van emissies door de luchtvaartsector is daarmee voor het Adviescollege, in het licht van de grote inspanning die andere sectoren moeten doen om tot een vermindering te komen, niet verdedigbaar.’

ASP, pagina 23

Vervolgens doet het adviescollege voorstellen tot beperking van luchtvaart. Alleen vanwege de beeldvorming. Niet het lef hebben om te zeggen dat luchtvaart in het stikstofdossier totaal onbelangrijk is. Een keuze voor aantoonbaar zinloos beleid met potentieel grote schade.

En dat is dus precies het probleem van de al decennia durende framing van luchtvaart als de Grote Boze Wolf en dat was de reden om er toch maar wat aandacht aan te besteden.

---

25 mei 2022 – Het stikstofprobleem is overigens, anders dan CO₂-uitstoot, geen wereldwijd maar een lokaal Nederlands probleem. Het is ontstaan doordat onze overheid ruim 160 over heel Nederland verspreide snippers cultuurlandschap bij de EU heeft aangemeld als natuurgebied en bij de vertaling van de Europese richtlijn in een Nederlandse wet heeft gekozen voor een harde waarde in die wet, zonder enige marge, die tot op twee cijfers achter de komma vastligt. Kennelijk zonder de consequentie, dat je daarmee heel Nederland op slot zet, te hebben doordacht. Dat alles bij een referentiewaarde van 1200 mol en een onzekerheidsmarge in het berekeningsmodel van 400 mol. Een interessante vraag zou zijn hoe dat proces eigenlijk is verlopen en met name wie daarin een rol heeft gespeeld.

26 november 2022 – Volgens het CBS is in 2019 in Nederland 3.820.000 ton kerosine getankt. Volgens de Kamerbrief van 5 april 2022 bedroeg de NO_x uitstoot van Schiphol in 2019 3.635 ton. Bij de verbranding van een kg kerosine komt ongeveer 11 gram NO_x vrij, dus dat komt neer op 330.500 ton kerosine. Als we die allemaal toerekenen aan de LTO-cyclus van vliegtuigen is dat minder dan 9 procent van het totaal.

23 maart 2023 – In de meeste overheidspublicaties wordt voor de stikstofneerslag gewerkt met mol per hectare per jaar. Dat werkt in de praktijk nogal verhullend, omdat de meeste mensen geen idee hebben van wat een mol is. Die maat is vooral handig en daardoor ook gebruikelijk voor wetenschappers, met name chemici. Voor stikstof is een mol hetzelfde als 14 gram, wat wel een vertrouwde maat is, en daarmee wordt ook het absurde van het beleid direct zichtbaar. 1200 mol, de gemiddelde neerslag, is 16.800 gram, de onzekerheidsmarge bij de berekening daarvan is 5.600 gram en de bijdrage van luchtvaart is met maximaal 5 mol dus maximaal 70 gram. Het grote probleem is dat juridisch een bijdrage van meer dan 0,07 gram per hectare per jaar al niet meer toelaatbaar is. Wat overeenkomt met de hoeveelheid stikstof in één poepje van een mus. Per hectare per jaar dus. Zie ook het bericht ‘Boze burgers en boeren‘ en het in maart 2023 verschenen boek Stikstoffuik van Arnout Jaspers, waarin ik dat voorbeeld van die mus vond, maar dat vooral uitgebreid laat zien hoe bizar het beleid is en dat het inderdaad niet door de EU is opgelegd.