– Bijgewerkt op 14 Maart 2023 –

De luchtvaartsector heeft een kort geding aangespannen tegen de Staat vanwege de geplande krimp van Schiphol. Dat is jammer, maar ook noodzakelijk. Dat wordt duidelijk wanneer we even terugkijken. Om te beginnen naar de rol van de staatsagent.

Die heeft in januari zijn vierde rapportage geproduceerd en die zou zomaar geschreven kunnen zijn door ChatGPT. Veel hergebruik van bestaande teksten en weinig blijk van daadwerkelijk begrip. De opmerkingen die zijn gemaakt bij de tweede rapportage blijven vrijwel onverkort geldig. Zie het bericht ‘Staatsagenten‘.

Eén ding is duidelijker geworden. De missie was niet zozeer veiligstellen van de terugbetaling van de leningen, maar eerder geforceerde krimp van de KLM via spreadsheet-gedreven bezuinigingen en ingrepen in het netwerk.

De veerkracht

Tegelijkertijd steunde de overheid de KLM met leningen en de NOW. Daardoor konden veel KLM’ers gelukkig in dienst blijven. Die hebben zich vervolgens met al hun kracht en creativiteit ingezet om de KLM overeind te houden en daardoor werd in uiterst moeilijke omstandigheden toch nog geld verdiend. Ondanks de extra blokkades die diezelfde Nederlandse overheid opwierp, zoals de zinloze extra testverplichtingen. Er werd zelfs zoveel verdiend dat maar een derde van de beschikbare leningen werd gebruikt en die zijn ook nog eens snel terugbetaald.

Dit toont eens te meer aan dat de veerkracht van een organisatie zit in de werknemers en de cultuur. Blind bezuinigen, spreadsheet-management, beschadigt een organisatie alleen maar. Dat zou de overheid uit eigen ervaring inmiddels toch ook moeten weten.

Het konijn

Hoe het zij, begin 2022 werd duidelijk dat de missie om de KLM langs deze weg te kortwieken zou mislukken. Waarop in de zomer als een konijn uit de hoge hoed het plan opdook om Schiphol met 12% te laten krimpen. Helaas is dit plan net als goocheltrucs gebaseerd op perceptie en misleiding. Want voor drie van de vier aangevoerde redenen is krimp irrelevant of werkt krimp zelfs averechts. Zie het bericht ‘Falende overheid‘.

Dat geldt ook voor de vierde reden, geluidhinder, maar daarbij is het wat ingewikkelder. Om te beginnen is luchtvaart infrastructuur. De omvang wordt dus niet bepaald door Schiphol of door de KLM, maar door de behoefte van de samenleving. Blinde krimp leidt daardoor niet alleen tot minder geluidbelasting, maar ook tot maatschappelijke schade.

Het plan van de KLM, aanschaf van nieuwe vliegtuigen, leidt ook tot minder geluidbelasting, maar heeft bovendien een positief klimaateffect. Die vliegtuigen zijn naast stiller ook zuiniger. Als het om geluidbelasting gaat lijkt de keus dus niet moeilijk. Al helemaal niet omdat het effect van het KLM-plan waarschijnlijk groter is dan het effect van 12% krimp. Dat het KLM-plan wordt genegeerd is dus op zich al een goede reden om naar de rechter te stappen.

De misleiding

Maar er is meer. De grootste misleiding zit erin dat wordt gedaan alsof geluidbelasting en geluidhinder inwisselbaar zijn. Het verband tussen die twee is echter zwak. Niet vreemd, want geluidbelasting is een politieke maat, uit de virtuele wereld van de spreadsheets. Het is een collectieve maat en bovendien een jaartotaal, gemiddeld per dag.

Geluidhinder daarentegen ontstaat in de echte wereld, is een individuele ervaring in het hier en nu, en wordt door veel meer beïnvloed dan door geluidbelasting alleen. Zie het bericht ‘Krimp: klare onzin‘. Met andere woorden: geluidhinder is een complex probleem, dat niet met een simpele maatregel kan worden opgelost. Het vraagt om afwegingen, dus precies om wat de rol van politici is.

Het plichtsverzuim

Helaas is die rol niet opgepakt. Geluidhinder werd versimpeld tot geluidbelasting, geluidbelasting werd versimpeld tot een systeemparameter, de Lden, en die werd tot overmaat van ramp vastgelegd in de wet.

Zo’n systeem van regels waarover geen discussie mogelijk is heeft al in meerdere dossiers, zie stikstof, zie toeslagouders, zie Groningse gaswinning, geleid tot grote maatschappelijk schade, want daarmee is elke maatschappelijke kosten-batenafweging onmogelijk geworden. Creatieve oplossingen waarmee mensen echt worden geholpen zijn onbereikbaar, want onbespreekbaar.

Dat is jammer, want geluidhinder is een echt probleem en verdient een echte aanpak. Hoe complex die ook is. En niet een simpele goocheltruc die per saldo alleen maar schade voor de samenleving oplevert.

De hoop

Nu maar hopen dat via de gang naar de rechter ruimte voor echte oplossingen ontstaat. Dat zou best kunnen, want er zijn signalen dat ook (bestuurs)rechters er genoeg van hebben dat in hun zaken geen ruimte meer zit voor maatschappelijke afwegingen, maar dat alles wordt bepaald door geautomatiseerde en te ver versimpelde regels.

De tekst in de foto bij dit bericht is van mij, maar de foto zelf heb ik ooit via een appje ontvangen. Wie hem heeft gemaakt weet ik helaas niet, wel dat hij is gemaakt op een Chinese luchthaven. Pre-corona ging de bemanning daar na aankomst naar een hotel om de volgende dag terug te vliegen, nu moesten ze drie uur wachten tot het vliegtuig was gelost en geladen. Ze mochten daarbij niet in het vliegtuig blijven en ook niet in het stationsgebouw, maar moesten ingepakt in plastic de tijd doorbrengen in een busje op het platform. Daarna vlogen ze nog even een paar uur door naar Bangkok voor de overnachting. Het is maar een van de vele voorbeelden van de inspanningen die alle KLM’ers hebben geleverd om de maatschappij te laten overleven.